Војната беше обележана со брутална американска воена интервенција. Американците користеа практично секаков вид оружје што им беше на располагање во војната, освен нуклеарно оружје. Тие веројатно ќе употребеа нуклеарно оружје доколку американската влада не беше под голем домашен притисок да ги повлече силите од земја оддалечена илјадници километри. Во војната загинаа помеѓу 400.000 и два милиони виетнамски цивили, а заедно со војниците, вкупните жртви се проценуваат на околу три милиони. Од другата страна 60.000 американски војници ги загубија животите.
Социјалистичка Република Виетнам е специфична земја на многу начини. Има уникатно место на светската мапа, особено на геополитичката. Тоа е една од ретките преостанати држави со социјалистички модел на управување, но во исто време и држава која ретко бележи брз економски раст кој е импресивен од година во година. Се очекува дека до 2050 година, Виетнам ќе може да се натпреварува со најголемите економски гиганти. Иако некогаш беше најомразениот непријател на Америка, во последниве години стана еден од главните партнери на САД во регионот на Југоисточна Азија. Иако соседна Кина е исто така социјалистичка сила, Виетнамците имаат лоши односи со Кинезите, главно поради територијални спорови во Јужното Кинеско Море. Но исто така Виетнамците ги памтат злосторствата кои врз нивната земја ги имаат направено Франција кога Виетнам беше дел од Француска Индокина,па за време на Втортата Светска Војна злосторствата од страна на Јапонија и после Втората Светска Војна злосторствата од страна на САД во американско-виетнамската војна.
Современиот Виетнам е земја на парадокси и постојани промени, но благодарение на овие промени земјата станува економски гигант на Азија и регионална сила. Географски, Виетнам е најисточната земја во Индокина. На копно, се граничи со Кина на север, а со Лаос и Камбоџа на запад. На море, се граничи со Тајланд во Тајландскиот Залив и со Филипините, Индонезија, Малезија и Кина во Јужното Кинеско Море. Официјалниот главен град е Ханој, а најголемиот град каде што се одвива деловниот живот е Хо Ши Мин, попознат по своето оригинално име Сајгон. Дури над 100 милиони жители живеат на 331 илјада квадратни километри државна територија. Виетнам е 8-та најнаселена земја во Азија и 15-та најнаселена земја во светот. Растот и напредокот се видливи насекаде. Сепак, не беше секогаш така.
Виетнамските војни
Во 1960-тите и 1970-тите, Виетнам беше едно од најлошите места во светот. Она што се случуваше во земјата во тоа време беше на ниво на врвни хорор филмови, но уште пострашно, бидејќи ниеден филм не може да го опише ужасот и теророт што се случија во Виетнамската војна. Причина: западниот колонијализам. Во летото 1945 година, кон крајот на Втората светска војна, коалицијата Виет Мин, предводена од комунистичкиот револуционер Хо Ши Мин, ја прогласи независноста на Виетнам. Следеа речиси 30 години континуирана војна пред Виетнамците да можат да уживаат во својата независност. Цената на таа независност никогаш не била поголема во човечката историја.
Во првата индокинеска војна, Виетнамците се бореа против Французите од 1946 до 1954 година и победија. Најмалку 191.000 виетнамски војници ги загубија животите. Како резултат на мировните договори потпишани меѓу Виетмин и Франција во 1954 година, Виетнам беше поделен на северен и јужен дел. Веќе следната година, 1955 година, започна војната помеѓу социјалистичкиот Северен Виетнам, поддржан од Советскиот Сојуз и Кина, и антикомунистичкиот Јужен Виетнам, поддржан од Соединетите Американски Држави. Војната беше обележана со брутална американска воена интервенција.
Американците користеа практично секаков вид оружје што им беше на располагање во војната, освен нуклеарно оружје. Тие веројатно ќе употребеа нуклеарно оружје доколку американската влада не беше под голем домашен притисок да ги повлече силите од земја оддалечена илјадници километри во Азија. Во војната загинаа помеѓу 400.000 и два милиони виетнамски цивили, а заедно со војниците, вкупните жртви се проценуваат на околу три милиони. Околу 60.000 американски војници ги загубија животите.
Тешкото породување на Виетнам
Откако војната конечно заврши во 1975 година, Виетнам беше опустошена, разорена и екстремно сиромашна земја. Следната година се случи формалното обединување на земјите под социјалистичка власт и создавањето на марксистички режим. Состојбата на мизерија беше дополнително влошена од фактот дека земјата беше управувана од ригидна Комунистичка партија која спроведуваше централно планирање и сталинистички економски политики кои, се разбира, не дадоа резултати.
Владата утврди 5-годишни економски планови и економски цели, цени на стоки и услуги, обем на трговски влезни и излезни средства итн. Ситуацијата беше влошена од фактот што Западот воведе трговско ембарго, по што следеа војни со Кина и Камбоџа. Повоениот економски раст беше минимален, ако воопшто имаше. До средината на 1980-тите, БДП на Виетнам по глава на жител беше неверојатно низок, 200-250 долари. Потоа се случи пресвртница, по која ништо повеќе нема да биде исто.
Реформите Џои Мои-обнова на земјата
Во 1986 година, комунистичките лидери сфатија дека буквалното спроведување на економската политика како што е наведено во „Капиталот“ на Карл Маркс и во други комунистички книги не дава резултати и дека мора да отстапат од економските постулати на марксизмот-ленинизмот за да постигнат економски раст и развој. Или тргнете по патот на реформите или соочете се со економски колапс. Економскиот колапс најверојатно би го загрозил опстанокот на социјалистичкото владеење. Затоа, моделирана според кинескиот модел на економски реформи („социјализам со кинески карактеристики“), владата под водство на генералниот секретар Нгуен Ван Лин започна серија економски реформи во декември 1986 година под името Đổi Mới (обнова). Реформите ја трансформираа виетнамската економија. Виетнам се трансформираше од централно планирана економија во „социјалистички ориентирана пазарна економија“. Според политиката на Đổi Mới, државата продолжила да игра важна улога во економијата, но приватните компании и занаетчиството исто така го добиле своето вредно место во производството на стоки и услуги за широка потрошувачка. Владата ја охрабри приватизацијата на фабриките, фармите, дерегулацијата и странските директни инвестиции, додека ја одржуваше контролата врз стратешките сектори. Официјално, Комунистичката партија ја потврди својата посветеност на социјалистичката економска ориентација и беа воведени реформи за консолидирање на социјализмот. Сепак, во пракса, социјализмот и социјалистичките рамки почнаа да се распаѓаат и капитализмот беше воведен во голем обем. Секако, реформите беа исклучиво економски, а политичката рамка остана комунистичка. Виетнамците, на некој начин, го копираа кинескиот модел на економска либерализација. Покрај тоа, виетнамските лидери го оценија напредокот на индустријализираните земји во регионот, како што се членовите на Асоцијацијата на земјите од Југоисточна Азија (АСЕАН) како што се Сингапур, Филипините, Индонезија, но исто така и Јапонија и Јужна Кореја. Во тие земји немаше социјализам.
Економското чудо на Виетнам
Околу 30 години, економијата на Социјалистичка Република Виетнам стана една од најбрзорастечките. Малку земји имаат забележано толку висок раст освен Кина. Растот на економијата беше толку брз и ефикасен што остана многу малку работна сила што не беше вработена и малку производствен капацитет остана неискористен. Виетнамската економија постигна најсилен раст во земјоделското и индустриското производство, градежништвото, извозот и странските инвестиции, иако во исто време се појавија и некои нови проблеми како што се социјалните и родовите нееднаквости. Се поставува прашањето, како се случи виетнамското економско чудо? Постојат три главни фактори кои придонесоа за метеорскиот пораст на растот на БДП, производството и инвестициите. Првиот фактор се однесува на речиси максималната либерализација на трговијата со Азија и остатокот од светот. Друг фактор се домашните реформи преку дерегулација на економијата и намалување на трошоците за работна сила. Третиот важен фактор се големите инвестиции преку јавни инвестиции во човечки и материјален капитал. Комунистичката партија дозволуваше и охрабруваше приватни бизниси. Во првата половина на 1990-тите, имаше промени во законската рамка за приватниот сектор.
Во 1990 година беше донесен Законот за приватни друштва, со што им се даде правна основа, додека Законот за трговски друштва ги признаваше акционерските друштва и друштвата со ограничена одговорност. Истата година, партијата започна да дискутира за потенцијалот за приватизација на државните претпријатија, заедно со нормализирање на односите со Народна Република Кина. Последователно, Уставот од 1992 година официјално ја призна улогата на приватниот сектор. Во земјоделскиот сектор, Законот за земјиште беше донесен во 1988 година, кој ја признава приватната сопственост. Покрај тоа, беше издадена резолуција на Централниот комитет според која од земјоделците не се бараше да учествуваат во задруги и им беше дозволено да ги продаваат своите производи на слободниот пазар. Резолуцијата, исто така, ги признаваше приватните земјоделски домаќинства како автономни економски единици. Како резултат на тоа, земјоделскиот сектор и руралната економија почнаа да се префрлаат од автаркија во трговија. Владата му дозволи на секој регион да произведува според потребите. Во пазарниот модел, државата се повлече, а пазарот почна да ги одредува цените на стоките и услугите. Во раните 1990-ти, Виетнам прифати некои совети за реформи од Светската банка за либерализација на пазарите, но ги отфрли програмите за структурно прилагодување, како и финансирањето во замена за приватизација на некои државни компании. Со реформите, бројот на приватни компании се зголеми: до 1996 година беа регистрирани 190 акционерски друштва и 8.900 друштва со ограничена одговорност. Во текот на тие години, Националното собрание воведе разни даночни олеснувања за да ги поттикне домашните и странските инвестиции. Во однос на руралниот развој, владата ја реструктуираше руралната економија со напуштање на големите земјоделски имоти во корист на мали имоти и занаетчиски занаети, а воедно ја обучи работната сила за индустриска работа.
Либерализација на трговијата
Во однос на либерализацијата на трговијата, многу е важно што Виетнам се приклучи на многу меѓународни организации и здруженија кои ја промовираат слободната трговија во последните 20-30 години. Во 1995 година, таа се приклучи на АСЕАН, а во 1998 година се приклучи на Азиско-пацифичката економска соработка (АПЕК). Во 2000 година, виетнамската влада потпиша договор за слободна трговија со Соединетите Американски Држави, а во 2007 година, Виетнам се приклучи на Светската трговска организација (СТО). Покрај овие договори, беа потпишани и посебни трговски договори со Кина, Јапонија, Индија, Јужна Кореја, а во 2018 година, Виетнам се приклучи на обновеното Транс-Тихоокеанско партнерство (TPP-11) без САД. Целокупниот ефект од сите овие трговски договори беше постепено намалување на тарифите наметнати на виетнамскиот увоз и извоз. Внатрешните реформи беа многу важна компонента на прифаќањето на Виетнам на отворена економија. Во 1986 година, државата го донесе првиот закон за странски инвестиции, овозможувајќи им на странските компании да влезат на виетнамскиот пазар. Оттогаш, законот за странски инвестиции е ревидиран неколку пати, главно за да се создадат услови што се поповолни за инвестиции, а во исто време се обидува да ја намали бирократијата.
Напредок во сите области
Напорите на Виетнам не останаа незабележани од меѓународните организации и економските тинк-тенкови. Според Извештајот за глобална конкурентност на Светскиот економски форум (WEF), економијата на Виетнам се искачи во конкурентност од 77-мо место во 2006 година на 67-мо место во 2020 година. Според Извештајот за леснотијата на водење бизнис на Светската банка, Виетнам скокна од 104-то место во 2007 година на 70-то место во 2020 година. Според извештајот, Виетнам постигна напредок во сите области, од спроведување на договори, зголемен пристап до кредити и електрична енергија, даночни олеснувања и меѓународна трговија. Исклучително е важно што властите инвестираа многу во човечки ресурси и инфраструктура. Владата инвестираше многу во инфраструктура со цел подобро да ја поврзе земјата со сообраќајот и да го олесни пристапот до интернет и ИТ секторот што е можно повеќе. Реформите се исплатија многукратно. Економскиот раст на Виетнам е околу 6 до 7% годишно, што го отсликува растот на Кина. Од 2010 година, БДП генерално растеше за најмалку 5% годишно, а минатата година порасна за 8%. Виетнам стана центар за странски инвестиции и фабричко производство во Југоисточна Азија. Главните економски региони се Ханој и Хо Ши Мин Сити. Речиси сите светски познати производи се фабрички произведени во Виетнам, од Најк, Адидас до паметните телефони на Самсунг. Таму работат „Волмарт“, „ИКЕА“, „Старбакс“, „Мекдоналдс“, „ИНТЕЛ“, „Мајкрософт“, „ЛГ Груп“ итн. Виетнам стана алтернатива на Кина за инвеститорите. Цените на работната сила, киријата и недвижностите се поевтини, а има помалку ризици од инфлација и нарушувања во синџирот на снабдување со производство. До 2020 година, земјата стана најголем извозник на облека во регионот и втор најголем извозник на електронски производи по Сингапур.
Позитивните економски трендови
Брзиот економски раст го трансформираше Виетнам од една од најсиромашните земји во светот во земја со среден приход. Во 1985 година, БДП по глава на жител изнесуваше 230 долари, а во 2022 година изнесуваше 4.475 долари. Ова го сместува Виетнам на 116-то место во светот, што е сè уште ниско ниво на БДП поради огромната популација, но напредокот е огромен. Вкупниот номинален БДП минатата година изнесуваше 406 милијарди долари. Проценетиот БДП по глава на жител според ПКМ е околу 14.458 долари. Во 2022 година, стапката на невработеност беше само 1,92%, а 9,8% од населението живееше под линијата на сиромаштија. Јавниот долг изнесуваше 37% од БДП. Инфлацијата минатата година беше само 3,2%, што е одличен податок во споредба со остатокот од светот. БДП е составен од услуги (51,3%), индустрија (33,3%) и земјоделство (15,3%). 29% од работната сила е вработена во земјоделството, 33% во индустријата и 37,8% во услугите. Најважните земјоделски производи се: ориз, кафе, чај, соја, индиски ореви, шеќерна трска, банани, кикирики. Индустриското производство минатата година порасна за 7,8%. Во однос на индустријата, Виетнам, покрај текстилот и електрониката, води и во преработката на храна, производството на машини и машински делови, челичната индустрија, вештачките ѓубрива, индустријата за стакло итн. Минатата година беа извезени стоки во вредност од 371,5 милијарди долари, а увезени стоки и услуги во вредност од 360,5 милијарди долари. Најважни трговски партнери се САД, Кина, Јапонија, Јужна Кореја и Европската Унија.
Млада нација
Виетнам е земја со претежно младо население. Повеќе од половина од населението е под 35 години, што е показател за живоста и виталноста на нацијата. До крајот на крвавата Виетнамска војна во 1975 година, земјата имала население од околу 50 милиони, а сега тој број е двојно зголемен. Работната сила денес брои околу 56 милиони Виетнамци. Властите инвестираат многу во основното образование. Ова е важно за да се подготви населението за пазарот на трудот. Фасцинантен демографски раст е видлив на улиците на сите поголеми градови. На пример, кога турист шета низ улиците на главниот град Ханој, може да ја почувствува позитивната и динамична енергија во секој агол од градот. Градот е жив буквално 24 часа на ден. Младите луѓе возат скутери низ улиците, а сокаците се полни со бројни мали продавници и продавници за сувенири каде што се продава сè, од паметни телефони до храна, пијалоци и реквизити. Улиците се полни со деца и млади луѓе кои заминуваат или се враќаат од училиште или факултет. Ханој, како и целата земја, е исклучително млад и сè повеќе населен.
Лицето и наличјето на успехот
Успехот на Виетнам лежи во одржливиот раст и ефикасните структурни реформи.Растот беше овозможен со посветеност на слободниот пазар и отстранување на трговските и инвестициските бариери, но исто така и со евтина работна сила, големо население и репресивен државен апарат кој обезбедуваше работниците да бидат послушни на странските работодавци. Виетнам постигна голем напредок (40 милиони луѓе се извлекоа од сиромаштија), но сепак е сиромашна земја чии жители сè уште имаат долг пат пред себе пред да го достигнат животниот стандард на Запад. Корупцијата е широко распространета поради слабото владеење на правото и корумпираната бирократија. Истражувањата покажуваат дека иако ситната корупција малку се намалила низ целата земја, корупцијата на високо ниво значително се зголемила како средство за злоупотреба на политичката моќ.
Според проценките на PricewaterhouseCoopers, до 2050 година виетнамската економија би можела да биде 10-та најголема во светот. Експертите го класифицираат Виетнам во групата земји „Следни 11“, како што се Египет, Мексико, Нигерија и други, кои, заедно со земјите од БРИКС, ќе бидат меѓу најголемите светски економии во 21 век. Економската моќ носи и политичка моќ. Современиот Виетнам доживува сè посилна афирмација во геополитичката сфера. Тој е член на АСЕАН, Движењето на неврзаните, Меѓународната организација на Франкофонијата и двапати беше член на Советот за безбедност на ООН. Тој организираше меѓународни конференции на Светскиот економски форум, АПЕК, АСЕАН, самитот САД-Северна Кореја итн. Виетнам е веќе регионална (средна) сила, а во иднина би можел да стане уште посилна сила во областа на Азија, Индо-пацифичкиот регион, а можеби и пошироко. Виетнамскиот економски модел е добар, но политички Виетнам не треба да се величи. Станува збор за авторитарен социјалистички режим кој се откажал од социјалистичката економска политика, но затоа го нема во другите сегменти. Тоа е сè уште социјалистичка држава и никој не треба да биде измамен.
Виетнамската влада брутално ги крши човековите права и приватноста на граѓаните, слободата на медиумите е една од најлошите во светот. Владините тајни служби го следат сурфањето на интернет, а активистите за човекови права не се добредојдени. Репресијата не стивнува, туку дури се зголемува, против независните и слободномислечки интелектуалци. Многу блогери се заплашени и ставени во затвор. Владата редовно го користи членот 117 од Кривичниот законик, со кој го криминализира делото „производство, складирање, ширење или пропагирање информации, материјали и производи насочени кон спротивставување на државата“ против активисти на граѓанското општество. Во јануари 2021 година, суд во Хо Ши Мин Сити им судеше на истакнати членови на Здружението на независни новинари. Фам Чи Дунг, Нгуен Туонг Туј и Ле Хуу Мин Туан беа осудени на затворска казна од 11 до 15 години. Малцинските национални и религиозни заедници беа дискриминирани. И покрај економскиот просперитет, прашањето е колку долго социјалистичкиот режим ќе може да го држи под контрола младото и слободољубиво виетнамско население.