Почитувани пратеници,
Почитуван државен советник во Министерството за здравство
Вие сте нашиот глас во домот на нашата Република и вие одлучувате за нашата судбина преку одлучување за донесување на закони и измена на важечките закони. Оттаму и вашата одговорност и должност да постапувате хумано, човечки, законски, да предочите доколку некои предлози кои се предлагаат во законодавниот дом не се во согласност со Уставот, ратификуваните конвенции и останати законски прописи.
Ви се обраќам во врска со точката 18 на дневниот ред на 95-та седница на Собранието, Предлог на Закон за именување и дополнување на Законот за заштита на население од заразни болести и ве замолувам ДА ГО ПОВЛЕЧЕТЕ ОД ДНЕВЕН РЕД овој Предлог Закон. Барам експертската јавност и сите заинтересирани граѓани да бидат вклучени во процесот на усвојување на законот и да им се овозможи да дадат предлози за подобрување на законскиот текст преку јавно објавување на законските измени на владиниот ЕНЕР систем, две читања во Собранието и одржување собраниска јавна расправа и расправа за консултација со јавноста.
Причините зошто барам повлекувањето предлог законот од седница на собрание се:
Видно од доставените материјали за овој Предлог закон, предложените измени се подведени како измени поради усогласување со CELEX Број на прописот на ЕУ: 32018D0945 Наслов и број на Службен весник на Европската унија: Имплементирачка одлука на Комисијата (ЕУ) 2018/945 од 22 јуни 2018 година за заразните болести и сродните специјални здравствени прашања опфатени со епидемиолошкиот надзор, како и соодветните дефиниции на случај и усогласување со CELEX Број на прописот на ЕУ: 32013D1082 Наслов и број на Службен весник на Европската унија: Одлука бр. 1082/2013/ЕУ на Европскиот параламент и на Советот од 22 Октомври 2013 година за сериозни прекугранични закани по здравјето и за укинување на Одлуката 2119/98/ЕЦ, (ОЈ Л 293, 511.2013, стр.1). Но, видно од предложениот текст на измените односно од предложениот Предлог закон видливо е дека се додаваат и ставки кои претходно беа применувани и внесени во разни Протоколи, а кои очигледно не беа спроведувани законски ниту со нив се врши усогласување со европското законодавство како на пример следење на контакти, користење на технолошки апликации, користење на интегриран информатички систем, особено додадената точка 5 во членот 28: забрана на влез во објекти на лица кои не се имунизирани или не поседуваат потврда за прележана болест;“
Дел од предложените измени се контрадикторни, дискриминирачки и не се усогласени со уставните одредби и ратификувани конвенции.Правото на физичкиот интегритет во Уставот на РМ е инкорпориран во Член 11 став 1 од Уставот на РМ кој гласи „Физичкиот и моралниот интегритет на човекот се неприкосновени“, потоа во став 2 „Се забранува секој облик на мачење, нечовечко или понижувачко однесување и казнување“. Член 12 став 1 говори дека „Слободата на човекот е неприкосновена“ и таа слобода може да се ограничи исклучиво кога тоа е предвидено со Уставот, според член 54 став 2 набројани се исклучиво две можности кога тоа може да се направи, и тоа за „време на воена или вонредна состојба според одредбите на Уставот.“ Оттаму, нејасно е како воопшто оваа точка е предложена да се вметне во овој Закон.
Понатаму, драги пратеници со измените во член 25 ги затворате досиејата на болните не само од СИДА, туку и на оние носители на ХИВ вирусот. Зарем ова не е опасно по животот на нашите млади генерации? Што се случува со медицинските досиеја на останатите носители на вируси или болести? Зошто тие не се анонимни? Зошто секој во државата (не само медицински работници) има право да знае дали некој е заразен, прележал или е (не)вакциниран со вакцина за КОВИД на пример?
Во член 33 став 2 се додаваат две задолжителни вакцини за ротавирусни инфекции и пневмококни инфекции. Зошто овие вакцини беа во Календарот за имунизација последниве 2-3 години, а ги немаше во Законот? Знаете ли дека медицинските работници вршеа притисок врз родителите да ги вакцинираат децата и со овие вакцини, спротивно на Законот?
Зошто воопшто постојат задолжителни вакцини?
Патерналистичкиод приод кон медицината е одамна надминат и е заменет со начелото на информираност. Прекумерното и авторитативно покровителство од страна на државата, да се наложува и решава од името и за своите граѓани прашања од лична природа и да бара безусловно потчинување беше својствено за еден период во кој личноста беше третирана без особена почит, а во името на општата благосостојба, која народот ја сруши и побара општество во кое тој како личност е неговиот центар и основа, темел.
Во медицината, информираната согласност означува дека откако пациентот ќе ги добие сите неопходни податоци за суштината на предложената медицинска интервенција, придобивките и ризиците поврзани со неа, ТОЈ, човекот, донесува решение дали таа ќе биде извршена или не, односно во стриктна правна смисла претставува правен услов каде личноста дала согласност за постапки базирана врз одобрување и разбирање на фактите и импликациите на тие постапки. Тоа се потребите на поединецот да ги поседува релевантните факти и можноста за расудување.
Во законот за здравствена заштита (Сл. Весник Бр. 43/12, 145/12, 87/13, 164/13, 39/14, 43/14), може да се види дека нашето позитивно право му придава големо внимание на физичкиот интегритет и на правото на информираност.
Член 4
(1) Секој граѓанин има право да ја остварува здравствената заштита со почитување на највисокиот можен стандард на човековите права и вредности, односно има право на физички и психички интегритет и на безбедност на неговата личност, како и на почитување на неговите морални, културни, религиозни и филозофски убедувања
(2) Секој граѓанин има право на информации потребни за зачувување на здравјето и стекнување здрави животни стилови и на информации за штетните фактори за животната и работната средина кои можат негативно да влијаат на здравјето, како и на информации за потребните мерки за заштита на здравјето во случаи на појава на епидемии и други непогоди и несреќи кои можат негативно да влијаат на здравјето.“
Начелото на почитување на пациентот се дефинирани во Законот за заштита на правата на пациентите (Сл. Весник бр.82/08, 12/09, 53/11, 150/15, 190/19), (во понатамошен текст ЗЗПП)
Член 2
Со заштитата на правата на пациентот се обезбедува квалитетна и континуирана здравствена заштита во согласност со тековните достигнувања во здравството и медицината, во рамките на системот за здравствена заштита и здравствено осигурување, соодветна на поединечните потреби на пациентот, со отсуство на каква било психичка и физичка злоупотреба, со целосно почитување на достоинството на неговата личност и во негов најдобар интерес.
Член 3
Заштитата на правата на пациентите се заснова на начелата на хуманост и достапност
Начелото на хуманост се заснова на:
1) почитување на личноста на човекот, како хумано суштество;
2) почитување на личната самоопределба;
3) физичкиот и психичкиот интегритет на личноста, како и сигурноста на човекот;
4) почитување на приватноста на личноста;
Дека вакцинацијата Е МЕДИЦИНСКА ИНТЕРВЕНЦИЈА, несомнено е дефинирано во членот 4, став 2 од ЗЗПП кој гласи:
Член 4
„Медицинска интервенција” е секој преглед, третман или друга активност со превентивна, дијагностичка, терапевтска цел или со цел за рехабилитација што ја презема овластен здравствен работник;
Правото на информираност и правото на избор е посебно нагласено во
Член 5
Пациентот ги има правата пропишани со овој или со друг закон ИЛИ СО РАТИФИКУВАН МЕЃУНАРОДЕН ДОГОВОР, КОНВЕНЦИИ, ДЕКЛАРАЦИИ И ДРУГИ МЕЃУНАРОДНИ ДОКУМЕНТИ што се однесуваат на заштитата на правата на пациентите.
Пациентот има право на остварувањето на правата, пропишани со овој закон, без дискриминација ……..
Член 6
Правото на пациентот на учество во одлучувањето го опфаќа правото на информираност и правото на прифаќање или одбивање на определена медицинска интервенција.
Правото на одбивање на вакцинацијата, која е несомнено медицинска интервенција е регулирано во член 14 од овој закон кој гласи:
Член 14
Пациентот има право да прифати или да одбие определена медицинска интервенција, освен во случаите на медицински интервенции чие одложување или непреземање би го загрозило животот и здравјето на пациентот, односно животот и здравјето на други лица или би предизвикало привремено или трајно оштетување на неговото здравје, односно здравјето на други лица.
Прифаќањето или одбивањето на определена медицинска интервенција пациентот го изразува со потпишување на изјава.
Правото на родителот да ја донесе одлуката од името на детето во смисла на член 14 е регулирана во член 15 од истиот закон, кој гласи:
Член 15
„За пациентот кој не е при свест, за пациентот кој е примен во здравствена установа без негова согласност, за деловно неспособен или малолетен пациент, освен во случаи на неодложна медицинска интервенција, изјавата од членот 14 на овој закон ја потпишува неговиот родител, законскиот застапник, односно старателот.“
Во нашата правна регулатива, Законот за заштита на правата на пациентите во однос на членот 33 став 2 од Законот за заштита на населението од заразни болести – Законот за заштита на правата на пациентите станува lex specialis, бидејќи целосно ја дерогира неговата одредба, бидејќи самиот закон воспоставува определени ПРАВА. Тоа право е право да се одбие медицинска интервенција (Член 6, 14, 15). Истиот закон според член 4 став 1 точка 2, ја воспоставува и ја дефинира вакцинацијата како медицинска интервенција.
Несомнено, членовите 5, 6, 14 и 15 од Законот за заштита на правата на пациентите го дерогираат членот 33 став 2 Законот за заштита на населението од заразни болести, и следователно и членот 34 од истиот закон.
Како lex specialis се јавува и Конвенцијата за заштита на човековите права и достоинството на човечкото суштество во однос на примената на биологијата и медицината, која е ратификувана кај нас (Сл. Весник бр.55/09), а меѓународните договори ратификувани од законодавниот орган, на формален начин се изедначени со домашните закони и истите имаат поголема правна сила од домашните закони.
Во Преамбулата на истата Конвенција јасно и недвосмислено е наведено:
Земјите членки на Советот на Европа, другите држави и Европската заедница, потписници на оваа Конвенција- Имајќи ја предвид Универзалната декларација за човечки права, прогласена од страна на Генералното Собрание на обединетите нации на 10 Декември 1948 година,
– Имајќи ја предвид Конвенцијата за заштита на човекови права и основните слободи од 4 Ноември 1950,
….
– Имајќи ја предвид Конвенцијата за правата на децата од 20 Ноември 1989,
– Имајќи предвид дека целта на Советот на Европа е постигнување на поголемо единство помеѓу неговите членови е дека една од методите која таа цел се постигнува е одржување и понатамошна реализација на човековите права и основните слободи
…
– Убедени во потребната дека човечкото суштество и како поединец и како член на човечкиот род и признавајќи ја важноста на обезбедување на достоинството на човечкото суштество;
– Одлучувајќи да ги преземе сите неопходни мерки за зачувување на човековиот дигнитет и основните права и слободи на поединецот во однос на биологијата и медицината.
Додека во членовите 2 и 5 експлицитно е наведено дека правата на човекот се над правата на општеството, како и правото на доброволна согласност.
Член 2
Интересите и добросостојбата на човечкото суштество ЌЕ ПРЕОВЛАДУВААТ ВО ОДНОС НА ЕДИНСТВЕНИОТ ИНТЕРЕС НА ОПШТЕСТВОТО или науката
Член 5
Интервенција во областа на здравството може да се изврши ЕДИНСТВЕНО кога засегнатото лице доброволно ќе се согласи на тоа, врз основа на дадена информација.
Според тоа без ронка сомнеж членот 33, а следователно и членот 34 од ЗЗНЗБ се правно дерогирани и од Конвенцијата за заштита на човековите права и достоинството на човечкото суштество во однос на примената на биологијата и медицината, во смисла на членовите 2 и 5 од истата.
Значи, според член 14 став 1 според Законот за заштита на правата на пациентите (Сл. Весник бр.82/08, 12/09, 53/11, 150/15, 190/19) кој гласи „Пациентот има право да прифати или да одбие определена медицинска интервенција…“, како и според членовите 2 и 5 од Законот за ратификација на Конвенцијата за заштита на човековите права и достоинството на човечкото суштество во однос на примената на биологијата и Медицината (Сл. Весник 55/2009), се од повисока сила, наспроти член 33 став 2 од ЗЗНЗБ, и тоа според член 118 од Уставот на РМ, кој вели: „Меѓународните договори што се ратификувани во согласност со Уставот се дел од внатрешниот правен поредок и не можат да се менуваат со закон“.
Според член 26 и 27 Виенската конвенција за договорно право (Сл. Лист на СФРЈ бр.30/1972 година) „Секој договор што е во сила ги врзува членките и тие треба да го извршуваат добронамерно“, односно „Една членка не може да се повика на своето внатрешно право за да го оправда неизвршувањето на договорот“. Со одлука на владата, на 23 мај 1999 година (Сл. Весник бр.37/99), Македонија ѝ пристапи на Виенската конвенција за договорно право. Во регистарот на Обединетите Нации, Македонија е запишана, а како датум на пристапување се смета 08-07-1999 година, врз основа на сукцесија.
Од сето горенаведено во однос на правото на човекот да донесе информирана одлука во врска со медицинска интервенција – вакцинација е неприкосновено и сите предвидени глоби за казнување на невакцинирани лица се ништовни.
Ве молам земете ги предвид овие забелешки и наместо со предлог измените уште повеќе да ги скратите правата на луѓето, предложете усогласување на овој Закон со меѓународните конвенции споменати погоре со кои вакцинацијата со сите вакцини ќе стане доброволна.
Со почит.