Антигона Браздова: За кловновите кои секој 3-ти декември глумат загриженост за лицата со хендикеп ветувајќи пристапни објекти и достоинствен живот

Излегувам до Центар да завршам обврски. Вообичаен скопски летен пеколен ден кога Сонцето уште неискачено во зенитот пече по кожата. Некако малаксано се чувствувам и си го препишувам тоа на претходната топла ноќ кога речиси воопшто и не заспав. Завршувам обврски и се слушам со татко ми да ме собере од Центар на враќање накај дома.

Одам под сенка, ама топло ми е од внатре. Чудно топло гори цело тело од внатре, а од надвор нема ни назнака дека имам температура. Се прибираме дома. Мартин веќе неколку дена се жалеше дека не е се чувствуа добро, мери тт 38,5.

Купуваме брз тест од аптека – позитивен е. Дезинфицирам низ куќа, затоа што дома сме 5, а само 1 има симптоми, ама знам дека е залудно. После 2 часа Милан качува тт, 39,2. По некое време откако тт не се симнува со Далерон, облоги и мачкање со алкохол, во неколку наврати ѕвонам во ИМП (т.е Брза Помош). Ми даваат совети што да правам и ми се извинуваат бидејќи се годишни одмори и имаат само 5 екипи, а тие им се за ептен итни случаи, инаку би дошле и кај нас бидејќи сепак се работи за лице со церебрална парализа и обично доаѓаат кога е висока тт во прашање (и да, имаат дојдено 2 пати изминативе 7-8 години кога Милан имал висока тт за да му дадат инјекција, бидејќи лицата со церебрална парализа вообичаено потешко ја регулираат покачената температура, а поради тоа може да се јават други здравствени ризици).

После 8 часа безуспешна борба да му симнеме температура, решаваме да го однесеме на дежурен. Како беше народната „Ако не сака планината кон Мухамед, Мухамед ќе оди кон планината“. Скоро е три часот наутро. Одиме во Ургентен во ГОБ 8 Септември и таму не нѐ примаат бидејќи е пациент со температура. „Не смееме да примиме пациент со температура, братот му е позитивен на брз тест, ние не смееме да примаме позитивни“ ми вели докторката, брзајќи да нѐ откачи. „Докторке, не е тестиран, можеби не е ни Ковид, ви бараме помош за температурата, лице со хендикеп е“ – велам . Го добиваме истиот одговор „Не смееме да ве примиме, може ќе треба рендген да му се прави, кај нас нема инфектолог, инфективното одделение се реновира, носете го на Инфективна во Државна, тука нема Ковид оддел, не може да ви помогнеме.“ – одлучно и малку нервозно ми одговара докторката.

Ок, тоа е. Влегуваме во кола и возиме накај државна. Му велам на татко ми да отидеме до ИМП, и онака поминуваме од тука. Скршнуваме лево и влегуваме во дворот на поликлиника Букурешт. Се паркираме пред ИМП и одеднаш 6-7 кучиња ни ја опколуваат колата и почнуваат непријателски да лаат. Не можам ни да отворам врата од страв да не ме нападнат, иако многу сакам кучиња и не се плашам, освен кога не во групирани во чопор и нервозни. Влезот на ИМП е во мрак. Цел дел на ИМП е темен, свети само едно прозорче. На паркингот гледам паркирани десетина амбулантни возила. Значи не е до возилата, бидејќи не се 5, туку нема здравствен кадар. Или не треба да има за да плаќаме сѐ приватно пошто касата на ФЗО одамна е празна.

Обидот да добиеме помош од лекар тука заврши со лаењето на кучињата кои трчаа по нашата кола низ мракот додека не излеговме од дворот на ИМП. Стигнуваме на Инфективна. И тука е црна темница, ама кучињата се пријателски расположени. „Ќе одите на влезот од другата страна, кај модуларната и ќе ѕвоните на телефон, ќе ви се јави сестра и ќе кажете што мака имате“ – ни кажува еден од вработените. Добро. Одиме на другиот влез, нема жив човек таму, вратата заклучена. Татко ми упорно ѕвони на бројот залепен на листот на вратата и конечно ја добива сестрата (т.е. братот). Му објаснува зошто сме дојдени, но братот настојува да нѐ откачи. Го гледам татко ми, маж на 70 години, кој цели 45 години работеше како коњ и плаќаше придонеси (исто што и многу други паталци во државава), како мора најпонизно да го моли братот да отклучат врата и да дозволи Милан да го прегледа лекар бидејќи е лице со церебрална парализа и веќе 8 часа има висока температура. Грутка ме стега во грлото заради тоа што мора да молиме за здравствена услуга особено за лице со хендикеп.

Се смилува братот, отклучи. Барем болницата е пристапна за лица со количка, си помислувам. Доаѓа лекарот. Верувам дека го разбудивме од спиење, и ми е жал што е така, и верувам дека е уморен, но си имаме мака. Му кажуваме сѐ и следува коментар: „Се доаѓа ли во ова време за ваква работа?“ И татко ми по не знам кој пат објаснува дека е лице со ЦП и дека се плашиме од последици бидејќи тт не се симнува и на крај му вели: „Разберете ме како родител ако и вие сте родител, ако не разберете ме како лекар. Лице со хендикеп е. Другиот син е позитивен, но не бараме помош за него“. Некако омекна лекарот, го прегледа Милан, и ни даде совети. Се разбира, не го прегледа Мартин иако беше позитивен на тестот и имаше тт. Само му измери сатурација. Ама добро, подобро нешто отколку ништо.

Возиме накај дома. Веќе се разденува. На исток се раѓа новиот ден, а ѕвездата Деница срамежливо ѕирка на румено-синото небо. Во српскиот јазик постои многу убав збор за овој период од денот. Праскозорје. Мене ме потсетува на патувањата. Секогаш кога патувам некаде уживам да ги гледам боите на новиот ден и најсјајната ѕвезда. И сфаќам колку ми фали да отпатувам некаде. Барем на неколку недели да заборавам каде живеам и како се однесуваат институциите со луѓето кои имаат мака. Се враќам во реалноста, веќе помина 5 часот, стигнуваме дома и време е барем малку да дремнеме. Ставам аларми да ги проверувам браќата за ТТ.

Се будам во 8 и го гледам Милан станат, блед и препотен. „Зошто стана?“ – прашувам. Лошо ми е, вели. Ми се повраќа. Трчам по леген и после дел од секунда во легенот гледам црна течност без никакви остатоци од храна. „Боже, што е ова, зарем крварење некое има?“. Ме фаќа паника заради бојата на течноста, ѕвонам пак во ИМП, никој не се јавува. Ѕвонам кај другарка ми, лекар, и откако и кажав што има пиено од лекови претходната вечер, ме смирува објаснувајќи ми дека организмот си функционира на друг начин кога сме болни и дека се бори. „Не е страшно и не е крварење, не се секирај“ – ме смирува. Ок, уште еден стрес преживеан. Денот минува како во бунило, мајка ми јавува симптоми, јас и татко ми уште некако се држиме.

Доцна попладнето истиот ден Мартин се втурнува во соба и ми вели „мама е дезориентирана, зборува нелогичности“. Трчам накај неа, ја прашувам нешто, збунета е. Ја терам да ги исправи рацете пред себе, ок се. Има координација, нема искривување на устата, ист е стисокот со двете раце, не е мозочен, си велам. Ѕвонам во ИМП и им кажувам за состојбата, ми велат прво да направи брз тест од аптека, па после ќе ми кажат што да правиме. О, да ви се плукнам во тоа тестовите, аман веќе. Да купиме ако не па 30 и само тоа да правиме кога ќе се јави кој било симптом. Нејсе. Ѕвонам пак кај другарка ми, ми кажува што да провериме и пак да и се јавам. Тт 37,1, притисок добар, шеќер 16. Ми вели од шеќерот е, може да е позитивна и малаксана, ама од шеќерот што се покачил е ова.

Нека се напие терапија за шеќер и нека одмара, ќе се стабилизира. Ама, нас мир не ни дава помислата дека сме ковидосани, пошто 2 години психата ни ја пореметија медиумите, а и целокупното справување со пандемијата беше најблаго речено катастрофално. Ќе одиме пак на клиника, нека проверат на неврологија или кардиологија (патем мајка ми е пациент на кардиологија која 2 и пол години не може да отиде на контрола, пошто нема „Мој термин“, нели). Одиме на неврологија, ја прегледуваат надвор пред врата (истото што јас го правев дома) ни кажуваат дека не е мозочен и не праќаат на Инфективно.

Пак на Инфективна, пред влезот чекаат уште 5 луѓе. Видно вознемирени, бараат преглед од лекар. Вработениот од обезбедувањето се обидува да ги смири велејќи дека сите ќе бидат прегледани. По некое време излегува лекар специјализант, специјалистот бил на кат горе, не се симнувал. Добро, лекар е, си велам, нема врска дали е специјалист или специјализант, барем ќе ја прегледа мајка ми. Чекаме да дојде нашиот ред и доаѓа, ама мајка ми ја прегледува медицинска сестра. Само мери тт и сатурација и ни вели „Виталните параметри се ок, само има благо покачена температура. Одете до дежурна аптека и купете брз тест, тестирајте се дома и ако е позитивен вратете се ќе ве прегледа лекар“. „Дали може тука да се направи тест, ќе платиме колку треба“ – прашувам. „Не може“ – одговара сестрата.

Добро, тоа е што е, си помислувам во обид пак да се помирам со сопствената немоќ во дадената ситуација. Не сум јас госпоѓата пред мене која работи во деканат на Медицински факултет и која сврте 5 телефони и за чиј син се симна специјалистот и му правеа брз тест таму во Инфективна. Јас и моето семејство сме само обични смртници кои немаат врски во секоја здравствена установа и можат само да се надеваат на милоста на медицинскиот персонал.

Дополнително, многу симптоматично беше, а не верувам дека е за дијагностички цели или заради тријажа првото прашање што го поставија на мајка ми и на Неврологија и на Инфективна „Колку години имате?“ Веројатно првото прашање би требало да биде „Какви тегоби чувствувате?“. Ама, па од каде да знам јас, не сум медицинско лице. Можеби еден е пристапот кон тие што имаат врски, друг е пристапот кон тие што имаат до кај 60-65 години и трет е пристапот кон тие што имаат 70. Додека чекавме на инфективна со мајка ми и татко ми (тие во кола, јас пред влез), се замуабетив со вработениот од обезбедувањето.

Ми вели „Жена ми почина пред 10 дена, и се слоши, два и пол саати ги молев во ИМП да пратат возило, немале во моментот, имале само 5 екипи со возила и биле за итни случаи. Се јавив на директорот од ГОБ 8 Септември и по негова ургенција пуштија возило. Но, жена ми почина после неколку дена во болница. Никогаш претходно немаше хронични здравствени проблеми. Ми рекоа дека шеќерот паднал на 2 и не се разбуди од кома“. Немо гледам во човекот. Со кнедла во грло му изразувам сочувство за загубата и си помислувам „Којзнае колку луѓе во оваа држава починале затоа што не дошло возило за Брза помош. Којзнае колку луѓе починале додека лутале по болничките установи барајќи спас.

Којзнае колку луѓе починале затоа што иако биле сместени во здравствена установа, биле препуштени сами на себе и на Божјата волја.“ По не знам кој пат тој ден, само ги склопив дланките и погледнав кон небото кажувајќи си молитва. Додека живееш во ваква држава, само молитва помага. Откако мајка ми беше прегледана само од страна на медицинска сестра, која дезориентираноста ја препишува на психичка основа, се прибираме дома. Скоро се разденува, два дена по клиники, мислиш век поминал.

Викендот го поминуваме сите со тегоби, кај кого поизразени, кај кого поблаги. Во понеделникот се слушаме со матичната, ни вели во четврток да направиме анализи. Прашуваме која лабораторија е најлесно пристапна за лица со инвалидска количка. Авицена ни велат. Се тегнеме до Авицена во Тафталиџе, ама не е баш пристапна за лица со количка. На Милан му вадат крв во кола, а колата ни е паркирана (така ни рекоа) веднаш до магацинот за прием на роба на маркетот Веро и просторот наликува на депонија. Веројатно не е проблем и крв да се вади близу ѓубриште, што па ние знаеме како немедицински лица. Се стабилизираме полека сите, освен Милан кој упорно силно кашла и крева тт само навечер.

Поминува уште еден викенд. Па уште еден понеделник кога Милан го носиме кај матичната и го слуша на стетоскоп во кола, пошто нели лифтот во Идадија не работи. Почнува терапија со Сумамед. Следи уште една крвна слика и РТГ во среда. Овој пат крв му вадат исто во кола, ама на паркинг кај поликлиника Бит Пазар (лабораторијата е на кат, а лифтот не работи). Кога веќе му вадат крв во кола, барем да не се возиме низ Скопје.

Останува уште рендген снимка. И пак истото прашање, каде да се направи снимката, во која установа има функционален лифт или пристап за лица со количка. Во поликлиника Бит Пазар е на приземје, ама не знаеле како ќе го снимаат и како ќе испаднела снимката (за тие што не знаат, Милан не е лежечки пациент, не може да стои на нозе самостојно, но може да седне на столче и така да го снимаат или пак да се качи на кревет под услов да не е креветот на висина над еден метар) и да го снимаат. Во Идадија (каде што ни е матичната), рендген е на кат, а рековме нели лифтот не работи.

Во државна болница расипани биле апаратите за рендген. Во ГОБ 8 Септември не ни помислуваме да одиме пошто не сакаме да нѐ избркаат како да сме лепрозни чудовишта. Одиме приватно кај Толовски. Не е баш пристапно ни со шини, ама среќа истренирани сме јас, Мартин и татко ми да ја креваме количката за да го симнеме или качиме Милан по скали (Милан си е крупен, некои си 90 кг, плус количката барем 15 кг, тоа се 105 кг, распределено на тројца, по 35 кг). Татко ми има апсолутна аритмија и забрането му е од кардиолог да крева тежина повеќе од 3 кг во една рака, ама „ко те пита брије ли се владика“.

Правиме снимка, се испоставува дека Милан имал бронхопневмонија која добро се повлекува. Уште една доза антибиотик и сега веќе сѐ е добро. Уште едно малтретирање е зад нас. Останува само сеќавањето на малтретирањето, трчањето, молењето, чувството на беспомошност и молбата до Бога да не ни затреба болница.

И сега кога веќе сѐ помина, низ глава ми се вртат куп прашања за оваа наша Проклетија.

Како се снаоѓаат лицата со количка кои живеат сами или само со еден родител и немаат брат/сестра?

Кој ги крева по скали во непристапните установи?

Како добиваат медицинска помош независно за каков здравствен проблем се работи?

Зарем сите лица со физички хендикеп или неможност за движење ги прегледуваат во кола?

Им вадат крв во кола?

Како станавме вакво шупливо, гнасно општество?

И не, не се тоа лица со пречки, ниту се инвалиди. Тоа се луѓе што ја имале таа несреќа да живеат во држава со пречки водена од примитивни инвалиди. Држава водена од мутанти и грешки на природата. Еволуциски унакажани инвалиди.

Помина сѐ и фала Богу добро е. На моменти навечер пак се јавуваат неспокојно мисли со по некоја палпитација.

Стресот мора да излезе, остави, ќе помине, си велам.

Зазорува.

На исток пак се раѓа нов ден, исто како пред две и пол недели кога се враќавме од инфективна. На руменото небо со поглед ја барам ѕвездата Деница. Ми се патува некаде. Ми се оди далеку од оваа држава. Некаде каде што лицата со хендикеп имаат права наместо човечки или архитектонски пречки. Некаде каде што има емпатија. Некаде каде што кога ќе отидеш во здравствена установа, истата е пристапна и без разлика дали си лице со хендикеп или не, ќе добиеш соодветната помош. Некаде каде што лекарот нема прво да те праша „колку години имате?“, туку „како се чувствувате?“. Некаде каде што чесните луѓе имаат право на достоинствен живот.

Македонија не е ништо од ова. Македонија ништо подобро не може да ја опише сега освен сликата што ја видовме во ИМП, а ја опишав погоре. Мрак, црна темница и бесни кучиња чиј лаеж ја пара ноќта. Македонија е секое сценарио од хорор филм. И за жал, во моментов не постои ниту еден аспект од живеењето тука кој може да смета како пристоен за еден чесен човек. На овој гнилеж што по грешка постои само на хартија му треба сериозно ресетирање. Но како минува времето, се помалку верувам дека тоа ќе се случи.

П.С. Благодарност до секое едно медицинско лице кое секогаш кога ни требало најљубезно ни излегло во пресрет (без разлика дали се познаваме или не) или напуштило работно место за да пружи медицинска помош или услуга на лице со хендикеп надвор од установата. Можеби вие малкуте љубезни души сте светлото во мрачниот тунел. Можеби некогаш добрината пак ќе го обои ова општество. Можеби некогаш за сите нас ќе биде подобро во оваа дупка. Можеби, велам…