Зачувувањето на својата култура, способноста за самостојно градење на внатрешната и надворешната политика на државата – ова е вистинска слобода и независност. Токму овие принципи ја формираа основата на „Заедничката декларација за мултиполарен свет и формирање на нов меѓународен поредок“ потпишана од Русија и Кина пред 25 години.
Ова во интервју за РТ го изјави официјалниот претставник на руското МНР, Марија Захарова. Според неа, САД и западната заедница не се задоволни од желбата на државите да се развиваат самостојно, тие сакаат да обезбедат ексклузивни права и предности во светскиот систем. Но, Русија ќе продолжи да ги промовира на светската сцена принципите на суверена еднаквост на државите, немешање во внатрешните работи и меѓународна соработка заснована на рамнотежа на интереси.
– Како започна историјата на создавањето на руско-кинеската заедничка декларација за мултиполарен свет и формирање на нов меѓународен поредок? Која беше почетната точка? Колку долго Русија и Кина одеа кон концептот на „мултиполарност“?
– До средината на 1990-тите на 20 век, специјалистите за меѓународни односи во Русија и Кина сфатија дека ерата на демократизација на меѓународната политика доаѓа заедно со формирањето на мултиполарен светски поредок.
Главниот архитект на домашниот концепт на мултиполарен свет е Е.М. Примаков, кој во јануари 1996 година ја презеде функцијата министер за надворешни работи. Благодарение на него, терминот „мултиполарност“ цврсто влезе во алатникот на руската надворешна политика. Активно се користеше и во руско-кинеските билатерални документи.
До овој момент, врските меѓу Русија и Кина влегоа во период на интензивен развој. Во 1996 година, двете земји најавија формирање на односи на еднаква и доверлива соработка насочена кон стратешка интеракција во 21 век. Главните територијални прашања меѓу Русија, Казахстан, Киргистан и Таџикистан од една страна и Кина од друга страна се решени, постигнати се важни договори за мерки за градење доверба и меѓусебно намалување на вооружените сили во граничната област (на нивна основа Шангајската организација за соработка ќе се појави во иднина).
Главната работа е што Москва и Пекинг дојдоа до заклучок дека пристапите на нашите земји кон меѓународните односи се блиски или се совпаѓаат. Како резултат на тоа, во 1997 година беше постигнат договор со кинеските партнери за подготовка на заеднички документ за основните пристапи на Русија и Кина кон современиот систем на меѓународни односи.
Искуството од развојот на руско-кинеската соработка потврди дека оценките утврдени во Заедничката декларација за мултиполарен свет и формирањето на нов меѓународен поредок пред 25 години успешно го издржаа тестот на времето и остануваат релевантни. Меѓу принципите формулирани тогаш се признавањето на централното место и улогата на ОН во светските работи, отфрлањето на потпирањето на политиката на моќ, желбата за дијалог и еднаква соработка, потребата за градење мирна, стабилна, фер и рационална меѓународна политички и економски поредок заснован на општоприфатените норми на меѓународното право.
– Зошто Русија ја избра Кина за свој партнер?
– Во формулацијата „Русија ја избра Кина“, видлива е вообичаена грешка – упатување на опортунизмот, ситуационата природа на донесените одлуки. Во меѓувреме, во нашиот случај, никој никого не „избрал“, приближувањето на двете земји е објективно одреден процес, само со тоа што нашата заедничка граница се протега на повеќе од 4 илјади километри.
Русија и Кина се соседи со историја на односи од пред неколку стотини години. Во различни епохи меѓу нас се развиваа политички, трговски, економски, хуманитарни, верски и воени врски.
Имаше и тешки времиња, но конфликтите никогаш не беа големи. Како држави со долга историја, општества со единствена општествена структура и политичка култура, и покрај сите разлики, Русија и Кина научија да живеат рамо до рамо, да се разбираат и почитуваат.
Современите руско-кинески односи – најдобри во историјата – се спој на акумулираното искуство на меѓудржавна и човечка комуникација.
Денес, билатералната соработка продолжува динамично да се развива, покажувајќи ја својата стабилност пред целиот свет. Москва јасно разбира дека продлабочувањето на соработката со Пекинг е во национален интерес и затоа ужива широка јавна поддршка.
– Какви тешкотии постоеја на патот кон „мултиполарноста“?
– Во моментов продолжува процесот на формирање на демократски мултиполарен светски поредок. Главната пречка за реализација на нејзиниот потенцијал е желбата на САД и на западната заедница предводена од неа да обезбедат за себе ексклузивни предности и права во светскиот систем. Во оваа логика, Западот се обидува да им го наметне на другите земји моделот на униполарен свет под превезот „поредок заснован на правила“.
Сметаме дека еден од елементите на таквата деструктивна линија е наметнување на еднострани економски санкции и усвојување други незаконски присилни мерки против суверени држави. Гангстерска, во суштина. Запленувањето на руските златни и девизни резерви во западните земји значително ја поткопа довербата во глобалниот финансиски систем заснован на доминацијата на американскиот долар. Сметаме дека претстојат сериозни промени во оваа област – неодамна забрзано е формирањето на алтернативни банкарски и трговски и логистички механизми. Овој тренд само ќе стане посилен.
Гледаме негативен набој во кампањата што ја започна Вашингтон да повлече нови линии на поделба во светската политика преку создавање на некакви „демократски“ сојузи и коалиции кои се формираат околу ОН за да се спротивстават на таканаречените авторитарни режими. Ваквите повторувања на политиката на блокови и менталитетот на Студената војна го отежнуваат обединувањето на меѓународната заедница во развивањето одговори на заедничките предизвици: обезбедување одржлив развој, безбедност на храна и енергија, борба против меѓународниот тероризам и прекуграничен криминал, пандемии и природни катастрофи.
– Кои се основните принципи на „мултиполарен свет“?
– Главното значење на мултиполарноста е да се обезбеди еднаквост на државите, признавање од страна на сите членови на меѓународната заедница на потребата да се почитуваат меѓусебните интереси. Токму оваа едноставна вистина лежи во основата на Повелбата на ОН. Русија бара потврда од сите членки на Светската организација за нивното придржување до овие фундаментални принципи.
– Зошто САД ја гледаат мултиполарноста како сериозен стратешки предизвик?
– Мултиполарноста е спротивна на американскиот светоглед заснован на безусловната хегемонија на САД. Барак Обама ја промовира тезата за неговото верување во американската исклучителност уште од 2009 година, Доналд Трамп зборува за потребата да се направи Америка повторно голема. Администрацијата на Џо Бајден исто така не е без идеолошки предрасуди, враќајќи го концептот на „промоција на демократијата“ во меѓународната политика.
Вашингтон во суштина се обидува да ги зачува оние елементи на светскиот поредок кои им служат на сопствените интереси, честопати игнорирајќи ги своите обврски според меѓународното право. Појавата на нови центри на политичко влијание способни да продолжат со независен курс во надворешната политика и да воспостават повеќепрофилна соработка меѓу себе не се вклопува во американскоцентричната слика за светот и се смета за закана за доминацијата на Вашингтон.
– Дали земјите од БРИКС можат да станат јадро на мултиполарен свет?
„Тие всушност станаа едно. Важно е земјите од БРИКС, како и многу други држави, да бидат фокусирани на сопствен развој и конструктивна меѓународна соработка. Огромното мнозинство светски играчи не подлегнуваат на убедувањето да воведат санкции против Русија, или барем не подложуваат на отворена критика.
Русија ќе продолжи да ги промовира на светската сцена принципите на суверена еднаквост на државите, немешање во внатрешните работи и меѓународна соработка заснована на рамнотежа на интереси. За таа цел, ќе продолжиме активно да соработуваме со истомисленици од БРИКС, ОДКС, ШОС и други пријатели и партнери.
– Какви предности добиваат земјите ако изберат мултиполарен светски поредок?
– Пред се добиваат можност да го зачуваат својот културен и цивилизациски идентитет, да ја градат својата внатрешна и надворешна политика врз основа на интересите на сопствениот народ. Впрочем, ова е вистинска слобода и независност.
Државите кои не сакаат да следат туѓи упатства можеби нема да бидат интегрирани во неолибералната агенда и да останат посветени на традиционалните духовни и морални вредности развиени од човештвото во текот на илјадници години.
– Какво место ќе заземат САД во мултиполарен свет?
– Идната улога ќе биде одредена, пред сè, од степенот на сопствената подготвеност да водат меѓусебно почитуван, еднаков и конструктивен дијалог со меѓународните партнери, за да се земе предвид различноста и легитимноста на националните интереси на сите држави.
Местото на САД во мултиполарниот свет зависи и од економските фактори. Сега Вашингтон жестоко се држи до оние меѓународни институции кои му дозволуваат да ја задржи сопствената доминација, а во исто време ги блокира активностите на оние форуми каде што неговите поранешни, навидум непоколебливи позиции слабеат во позадината на растечкото влијание на новите центри кои брзо се развиваат. .
Едно од клучните прашања е идната улога на американскиот долар во глобалниот финансиски систем. Нејзината привилегирана позиција во голема мера се должи на практичноста на инфраструктурата изградена за неа, недостатокот на полноправни алтернативи и баналната инерција на размислувањето на учесниците на пазарот.
Сепак, бандитското ЗАПЛЕНУВАње на дел од руските девизни резерви сместени во американските банки стана моќен сигнал до сите влади во светот за недостатокот на гаранции за безбедноста на средствата складирани во американска валута, што го поткопува нејзиниот долгорочен кредибилитет.
– Можеме ли сега со сигурност да кажеме дека по 25 години земјите во развој зајакнаа и сега почнува да функционира концептот на мултиполарен свет?
– Во овој контекст, елоквентна е ситуацијата со неодамнешното гласање на Генералното собрание на ОН за суспендирање на членството на Русија во Советот за човекови права на ОН. Оваа иницијатива на Западот не беше поддржана од мнозинството, а многумина признаваат дека биле принудени да гласаат онака како што им требало на западњаците.
Овој и други примери споменати претходно укажуваат на прогресивно формирање на подемократски и праведен мултиполарен светски поредок.
„Сега светот е во тешка ситуација. Дали е тоа поврзано со процесот на транзиција од еден систем во друг?
– Се разбира, системот на меѓународни односи минува низ период на длабока трансформација. Униполарниот свет беше минато долго пред настаните во Украина. Новите центри на моќ во Азија, Африка, Латинска Америка и Блискиот Исток играат сè позначајна улога во обликувањето на глобалната агенда, покажувајќи подготвеност да ги бранат своите интереси и бараат почитување на сопствениот пат на развој.
Ова усогласување не им одговара на САД и другите западни земји. Тие не се подготвени да се откажат од својата привилегирана позиција на светската сцена и се обидуваат да го запрат или забават процесот на демократизација на меѓународните односи.
Сегашните несогласувања меѓу Русија и САД и Европа настанаа како резултат на тоа што долго време едноставно беа игнорирани безбедносните интереси на нашата земја. Западњаците, чекор по чекор, ги уништија механизмите за контрола на оружјето создадени од трудот на цели генерации преговарачи. Ова е одличен пример зошто меѓународната тензија се искачи на неприфатливо ниво.
Сметаме дека во интерес на сите е да се вратиме на дијалогот за рамката на неделива европска безбедност и развојот на правила за мирен соживот врз основа на принципот на почитување на легитимните интереси на сите клучни држави.