Сите правиме избор на партнер според некои модели. Повеќето од нив барем потајно сонуваат да остварат некои дамнишни идеали и нема ништо лошо во тоа. Сепак, многу луѓе се прашуваат зошто продолжуваат да прават слични избори, зошто ги привлекуваат луѓе со одредени карактерни црти, а не други, зошто нивните идеали се такви какви што се? Иако има многу причини за изборот што го правиме, еден дел од нив е поврзан со потрагата по она што сме го имале како деца или за што сонувавме како деца.
Во далечната 1914 година, Фројд развил теорија за избор на брачен/романтичен/сексуален партнер и нагласил дека не постои маж кој не е под влијание на неговите несвесни искуства од детството при тој избор. Тој го опишува нарцисоидниот избор на партнер како избор во кој личноста се зема себеси за пример, односно се заљубува во некој што е сличен на себе. Тој наведува и дека постои „потпирачки“ (анаклитичен) избор на партнер, кој се јавува како компензација за мајката. Врз основа на тој избор се избираат партнери на кои можеме да се потпреме. Фројд вели дека мажите се повеќе склони кон „поддршка“ избор, а жените се повеќе склони кон нарцисоидниот, т.е. самољубието, избор. Како што го генерализираше нарцистичкиот избор на партнер за сите луѓе, Фројд наведе неколку подтипови во тој избор. Така, тој истакнува дека нарцисоидниот тип може да сака:
• Тоа што е тој самиот – некој чија личност навидум е многу слична на неговата
• Таков каков што бил – некој што го потсетува на него кога бил дете
• Тоа што би сакал да биде – во однос на идеалната верзија на себе
Oна што порано било дел од него – новороденчето при раѓање не сфаќа дека тоа и мајката се два посебни ентитети, туку ја гледа мајката како дел од себе. Затоа, нарцистичкиот избор на партнер може да се направи по примерот на родителите од најраното детство.
Се разбира, би било погрешно да се мисли дека луѓето ги избираат своите партнери само врз основа на нивните несвесни аспирации. Луѓето свесно избираат, врз основа на критериуми кои им се важни, избираат и од нивното предсвесно ниво. Може да биде предсвесен избор кога жената ќе се омажи поради љубов, но делумно и затоа што сака што побрзо да избега од родителите. Сепак, психоаналитичарите веруваат дека сите избираме несвесно. Така, Хербарт Стрин наведува дека има чести случаи на кавги меѓу сопружниците, бидејќи тие не се согласуваат на свесно ниво, но кога ќе се навлезе подлабоко во нивната врска, излегува дека партнерите несвесно имаат слични тенденции и тоа ги држи во врска.
Нарцизам и сексуалност
Културата во која живееме има силно влијание врз сексуалните и интимните односи меѓу луѓето. Во денешно време се повеќе се пропагира индивидуалноста, додека некогаш се негуваше семејниот колектив. Сега луѓето се претежно кариеристи. Го знаеме феминистичкото движење кое се бори за правата на жените. Жените влегуваат во светот на бизнисот и се натпреваруваат со мажите. Во исто време, жените сè уште се сопруги и мајки, но упорното инсистирање на родовата еднаквост може да придонесе за тешкотии и за жените и за мажите.
Жените често се преоптоварени со работа ако се обидуваат да изградат кариера и да бидат успешни личности како родители. Од друга страна, мажите често се чувствуваат истиснати од семејството или нивната улога како родител. За многу мажи, независна успешна жена влева страв и ја уништува нивната самодоверба. Моделите на машко-женски улоги се градеа на еден начин со генерации, а сега сè се менува во новиот општествен поредок. Семејството повеќе ја нема важноста како порано.
Децата градат модели и идеали според моделот на медиумски личности, паралелно со имитирањето на нивните родители кои се повеќе отсуствуваат од дома и се посветени на градењето на нивните кариери. Општествените и професионалните улоги наметнати од општеството се прифаќаат и глобалната идентификација со пропагираниот начин на успех започнува во раното детство. Прашањето е какви односи се градат во овој вид општествено уредување и каде е местото на сексуалноста? Сите луѓе ја креираат својата личност преку идентификација. Во минатото, кога немаше медиуми, основите за идентификација беа родителите и неколку значајни личности од околината. Денес, со сеприсутноста на медиумите, ние се идентификуваме со посакуваните улоги кои ни се наметнуваат. Самодовербата на луѓето во голема мера зависи од нивниот успех во идентификувањето со дадена улога.
Тоа значи, „дека сопствениот идентитет не доаѓа од постепен пристап кон автентичната индивидуалност, туку од зачувување и зајакнување на прифаќањето на еднообразната конвенционалност“. Така се јавуваат бројни конфликти кај луѓето кои се стремат да ги остварат своите идеали. Постои постојана споредба со нечии идеали и самодовербата зависи од тоа колку поединецот успеал да се приближи до нив.
Внатрешната енергија на особината се троши на „површни“ идентификации и останува многу малку енергија за вистинска инвестиција во емотивните односи. Вака изгледа светот на нарцисите. Сепак, нарцисот успева да влезе во емотивна врска и да постигне некаков вид на сексуална врска. Сепак, овие односи не подразбираат автентичност, вистинска љубов и почитување на индивидуалноста на другата личност. Напротив, тие се спротивни на тоа. Нарцисот нема стабилен идентитет, нема основа во себе и како таков е подготвен да бара многу, но не може да даде.
Почитувањето на туѓата индивидуалност не е возможна за нарцис и тоа не е затоа што нарцисот е лоша личност. Тоа е бесмислено да се каже. Поентата е во тоа што тој троши толку многу од својата животна енергија обидувајќи се да се вклопи во општествените улоги, што едноставно не може автентично да дава, прима и зема во однос на партнерот.
Љубовта во нарцисоидна врска останува како сеќавање на односот со родителите. Длабоко во несвесниот дел на личноста се случува гореопишаниот нарцисоиден избор на партнер, за повторно да се реализира таа изгубена љубов од детството. Наместо автентична романса, партнерите ја одржуваат својата врска преку многу неавтентични играње улоги. Тие ја одржуваат својата самодоверба и разнишаниот идентитет преку врската.
Ваквиот однос, и покрај бројните несогласувања, често се одржува бидејќи распаѓањето на таквиот однос за партнерите може да значи губење на самодовербата и некој вид идентитет. Значи, врската се одржува од страв, не од љубов, односно од потреба, не од желба. Можеме да кажеме дека кај нарцисоидно организираните личности, главниот мотив за зближување не е љубовта, туку стравот.
Така, ова општество, кое наводно пропагира индивидуалност, всушност не успеа да го донесе тоа. Наместо тоа, може да се каже дека во постојаната потрага по индивидуалност, луѓето ја губат својата суштина и се повеќе се одалечуваат од себе и од другите. Тие не само што не се независни, туку се оштетени, осамени, кревки и исплашени и пред се сосема несвесни за себе.
Kритериуми според кои можеме да го препознаеме нарцисоидното растројство на личноста.
Грандиозно чувство со прекумерна важност
Преокупација со фантазии за неограничен успех, моќ, убавина или идеална љубов
Верување дека е посебен и дека можат да го разберат само други посебни или луѓе со висок статус
Бара прекумерно восхитување.
Има неразумни очекувања дека мора да добие особено добар третман или автоматско согласување на другите во врска со неговите желби
Има тенденција да ги искористува другите за да ги постигне своите цели
Нема способност да сочувствува со другите и не сака да ги препознае чувствата и потребите на другите
Често им завидува на другите или верува дека другите му завидуваат
Покажува арогантно, суетно однесување и ставови
Луѓето со нарцисоидно растројство на личноста најчесто доаѓаат на терапија поради депресија, безволност и чувство на празнина. Терапевтската работа со такви луѓе не е лесна, бидејќи тие се многу суетни, па често се противат на авторитетот на терапевтот.
Исто така, тие често се зависници од дрога или алкохол, што ја отежнува работата со нив.
За нив дрогата или алкохолот служат за комплетирање на хроничната празнина што ја чувствуваат, па затоа е многу тешко да се откажат од тоа. Особено е тешко да се воспостави добар работен сојуз со овие луѓе, бидејќи тие се недоверливи и имаат тенденција само ментално да го обработуваат она што го слушаат.
Иако тие можат да бидат многу интелигентни, вистинската вештина е да ги доближите до нивните емоции и да ги натерате навистина автентично да ги искусат и да се справат со нивните проблеми. Затоа терапиите на овие клиенти често се долги, а понекогаш и нецелосни. Сепак, воглавно се постигнува напредок и подобрување.
Со оглед на тоа што рековме дека нарцисоидното растројство на личноста е состојба, а не болест, на овие луѓе генерално не им требаат лекови, туку корисен и прифатлив терапевтски однос со сочувствително и разбирливо суштество, кое служи како замена за фрустрирачката врска од детството.
Посетете го нашиот Центар
Психотерапевт – Данче Пауновска
