Циклусот на контакт или циклусот на формација и деструкција често се прикажува со помош накруг за да се нагласи систематската кружност, меѓусебната поврзаност и целина. Кругот во овој модел треба да ја евоцира цикличната природа на времето, која во различни традиции се прикажува како ритам во кој наизменично се менуваат деструкцијата и повторното создавање на креација. Цикличниот модел има седум фази: повлекување, сензација, свесност, мобилизација, акција, контакт, задоволување и повторно повлекување.
Пред сè, важно е да се укаже дека не постои специфична фаза во која започнува циклусот.
Кога една фаза е доминантна фигура, другите се позадина, но тие сè уште се таму. Да се подели човечките ритми на ограничени поделени фази би било нехумано и редукционистичко. Би било добро да се има предвид дека фазите се спојуваат една во друга и не се строго ограничени. Тие немаат точен почеток и крај. Тие се развиваат и градат еден на друг.Гешталт терапијата го користи контактниот циклус. Со користење на овој концепт, терапевтот ги набљудува искуствените модели на својот клиент и кога ќе забележи дека е тешко да се премине од една фаза во друга, му помага на клиентот.
Повлекување
Првата фаза од контактниот циклус е фазата на повлекување. Во оваа фаза, организмот всушност „одмара“. Ништо не се случува. Во оваа фаза, ништо не го вознемирува човекот. Нема надворешни атракции или стимули. Не постои доминантна фигура која се истакнува и се појавува во свеста. Ова е период на совршена рамнотежа на организмот. Оваа состојба се карактеризира со бесконечен опсег на можности кои можат да се појават. Илустрирано, оваа состојба може да се опише како состојба во медитација.
Сензација
Организмот не може бесконечно да остане во состојба на мирување. Кај секој човек во одреден момент ќе се наруши совршената рамнотежа на организмот и околината.Потребите кои е потребно да се задоволат може да се појават постепено или ненадејно. Фигурата набрзо се издвојува од позадината и станува доминантна потреба. Во теоријата на гешталт терапијата, постои полемика меѓу оние кои не веруваат дека сензацијата е чиста и одвоена од сите претстави и оние кои веруваат во нејзиното постоење, иако таа е одвоена од свеста со еден микро-момент во времето. Може да се каже дека се однесува на фазата кога новите сетилни информации почнуваат да се регистрираат, но пред тие јасно да се манифестираат во свесноста. Авторот ја застапува тезата дека сензацијата е ограничена на биолошката способност да се доживеат одредени искуства пред да станеме свесни за нив на ментално ниво.
Свесност
Човекот постепено или наеднаш станува свесен за каква било привлечност во околината или за сензациите што ги предизвикува оваа привлечност. Една нова потреба се појавува како нова фигура и во тој момент станува центар на нашиот интерес. Колку е поитна потребата и колку побрзо го окупира нашето внимание, толку побрзи и појасни ќе бидат одговорите на неа. Свеста може да се нарече и еден вид доживување. Тоа е процес на буден контакт со најдоминантниот актуелен настан, со целосна сензорна, емоционална и когнитивна поддршка.
Свесноста ни помага да ја вратиме рамнотежата на организмот со дејствијата што ќе ги преземеме. Ако почувствуваме дека ни е ладно, мора да станеме свесни што ни е потребно и потоа да преземеме акција за да му помогнеме на нашето тело да ја врати рамнотежата.
Мобилизација
Ако свесноста, претходната фаза, е правилно завршена, поединецот се мобилизира и се фокусира на обидот да ја врати посакуваната рамнотежа на организмот. Во оваа состојба на емоционална и/или физиолошка возбуда, потребата станува појасна и организмот создава енергија. Се појавува различен спектар на можности за задоволување на таа потреба.
Ако се работи за здрава личност, во оваа фаза таа ќе:
1. Диши длабоко
2. Моторниот систем ќе биде подготвен за движење
3. Сетилата ќе бидат максимално отворени за сензации од околината
Акција
Фазата на акција вклучува организација на перцептивна, бихејвиорална и емоционална активност. Човекот избира и отфрла можности, бидејќи сè уште не одлучил кој предмет од околината е погоден за саморегулација на организмот. Човекот се движи, е во акција и се обидува да ги надмине сите пречки што стојат помеѓу него и одреден „објект“ што ќе го избере. Оваа фаза се карактеризира со експериментирање со различни видови дејства. Оваа фаза може да се спореди со активно барање работа во која едно лице пишува апликации, редовно оди на интервјуа и се вклучува во различни
области на пребарување.
Целосен контакт
Едно лице наоѓа објект во својата околина што треба да ја задоволи претходно идентификуваната потреба. Со избирање и подготовка на адекватна акција, личноста постигнува конечен, односно целосен контакт, кој уште се нарекува и вибрантен контакт или финален контакт. Видот, слухот, чувството, движењето и допирот се функциите со кои се остварува контакт. Се одвива на границата помеѓу организмот и околината, а тоа е нашиот однос со светот. Контакт се јавува при интеракција со живи или неживи објекти. Интеракцијата може да биде помеѓу организам и друг организам или организам и некоја појава. Тоа е еднакво на фокусирање на најважниот аспект во дадена ситуација кога ништо во позадина не го попречува квалитетот на интеракцијата. Фигурата станува центар на ангажирање на личноста што ја создала. Во гешталт терапијата, гешталтистите посветуваат големо
внимание на целосниот контакт. Тоа е основната потреба на луѓето, тоа е и изворот на нашата најголема радост, но и нашето најголемо страдање. Природно е луѓето да имаат нагон да бидат во таков контакт со други луѓе. Жив пример за оваа фаза би бил кога едно лице сосема јасно слуша разговор помеѓу две лица на забава, игнорирајќи ја вревата што ја создаваат другите и музиката.
Задоволство
Следниот стадиум е етапата која следи по финалниот контакт и тоа е задоволување на потребата. Тоа всушност се однесува на задоволството и завршувањето на Гешталтот, т.е. целината. Ако погледнеме наназад на процесот на варење и асимилација, ова е моментот кога човек може да го „плукне“ она што не е прифатливо или хранливо – што не му треба.
Многу скокачки теоретичари на Перлс ја нарекуваат оваа фаза како пост-контакт фаза. Фазата на пост-контакт или задоволување често се испушта од теоретско разгледување. Објаснување може да се најде во недоволната важност што им се дава на последните фази на човечкото искуство.
Повлекување
Повлекувањето следи по фазата на задоволство. Организмот повторно се повлекува и се јавуваат нови сензации кои најавуваат нова потреба што ќе се појави. Циклусот е завршен и потоа започнува повторно.
Посетете го нашиот центар:
Данче Пауновска – Психотерапевт
