Примарниот нарцизам е здрава и нормална појава во развојот на новороденото дете. Познато е дека новороденчето е целосно беспомошно и зависно од својата мајка при раѓањето. Новороденчето во првите моменти од животот не прави разлика меѓу себе и мајката, туку мајката е целосно во служба на потребите на бебето. Мајката го стимулира и му угодува на своето новороденче и целото внимание и енергија се посветени на него. Тогаш настанува состојбата на примарен нарцизам. Целата љубов што ја добива се чува само за него и неговите потреби. Меѓутоа, како што напредува развојот, започнува будењето на свеста на новороденчето и тоа полека почнува да восприема дека мајката е посебно човечко суштество кое освен што ги задоволува своите потреби, прави и други работи. Секундарниот нарцизам се јавува токму кога детето успева да го префрли вниманието од себе на друга личност, но потоа престанува да се интересира за другата личност и повторно го насочува вниманието кон себе. Секундарниот нарцизам може да стане патолошка креација, во зависност од интензитетот со кој човекот се апсорбира себеси, додека примарниот нарцизам е нормално развојно потекло на созревањето.
Забележано е дека на почетокот детето е многу зависно од мајката. Бебето и мајката сочинуваат една целина. Но, постепено детето почнува да се одвојува од мајката. Неговите способности растат и станува сè покомпетентно да го испитува светот околу него. За да може детето да почне да формира граници меѓу себе и неговата мајка и да почне да ги стекнува основите на својот иден идентитет, мора да има одреден степен на слобода да го истражува светот, како и одреден степен на доверба во неговиот мајчината љубов, грижа и присуство. Во текот на првата и втората година, кога детето оди и почнува да го истражува светот, во периодот помеѓу 10 и 18 месеци од животот, се случуваат големи развојни пресвртници. Ако се воспостави здрава и стабилна врска помеѓу мајката и детето, детето нормално ќе почне да се оддалечува од мајката и љубопитно да набљудува и испитува други работи околу него. Меѓутоа, ако детето е несигурно во мајчината љубов, ако мајката е посесивна, претерано се плаши, претерано го штити своето дете и не го пушта да оди, може да настанат разни тешкотии во развојот. Една од тие тешкотии што се формира во овој период, а почнува да се манифестира во раната адолесценција, се нарекува нарцисоидно растројство на личноста. Најважната точка во појавата на ова нарушување е односот на мајката со детето и перцепцијата на детето за тој однос. Во втората година од животот, детето е сè уште слабо и неразвиено суштество, целосно зависно од мајката. Но, тоа е и суштество кое ја зголемува самосвесноста и природно полека се одвојува од својата мајка. Сепак, овие разделби се кратки и детето треба да се врати во прегратките на мајка си за таа да му пружи љубов, поддршка и разбирање. Токму тука се наѕира пресвртницата за понатамошниот тек на работите. Прашање е како мајката ќе реагира кога детето ќе се врати, дали ќе може да му ја даде потребната љубов и разбирање, дали ќе може да ги обработи неговите нови искуства. Некои мајки имаат свои лични проблеми, некои тешко го одвојуваат нивното мало и беспомошно дете, многу се исплашени, па дури и видно лути што детето почнало да се разделува. И детето е сè уште многу зависно од чувствата на мајката и многу чувствително на нив. Да замислиме дека детето отишло малку да си игра со својата нова играчка, а по некое време истрчало во прегратките на мајка си да си ги „наполни батериите“ за да продолжи да си игра и наместо топлиот поглед на мајка си, нашол исплашен и загрижен поглед или лута или депресивна мајка. Тоа може да има морничаво влијание врз него. Детето тогаш сè уште нема развиена способност да ја разбере грижата или депресијата и стравот на мајката. Потребна му е мајка која ќе му ги обработи впечатоците, да го поддржува и сака. Ако мајката не може да го направи тоа, таа ќе ги пренесе истите тие чувства на страв, тага и депресија на своето дете. Тоа ситно суштество нема да може адекватно да ги обработи тие чувства, но ќе биде вистински хорор за него, кој ќе го обземе. Ако мајката не е тука за детето да му помогне да ги процесира своите нови искуства, тоа нема да може да формира стабилен идентитет. Наместо тоа, ќе формира кревок идентитет со сериозен недостаток на самодоверба, намалено чувство на самопочит. Ќе му недостига верба во себе, ќе биде проникнат од страв од разделба и неможност адекватно да размислува за своите постапки.
Детето без стабилен идентитет не може да прерасне во независна и автентична личност, секогаш ќе му недостига способност за самостојно размислување, планирање и доживување длабоки чувства. Ова е задача која мајката треба да ја изврши и да ја пренесе на своето дете, а депресивната и исплашена мајка едноставно не може да го направи тоа за своето дете. Тогаш детето наместо да влезе во својот автентичен и безгрижен развој, се плаши да не ја загуби мајчината љубов и е опседнато со размислување како да ја задржи. Ваквото дете е секогаш гладно за љубов и на секој начин се труди да и угоди на мајка си за таа да не го отфрли и остави. Наместо автентичност, детето ја гради својата лажна личност, исткаена од ласкањето на својата мајка, додека стравот, гневот и празнината остануваат во детската личност.
Карактеристики на нарцисоидно растројство на личноста
Веќе е споменато дека нарцисоидното растројство на личноста се манифестира само во пубертетот. Исто така, важно е да се каже дека денес ова нарушување не се смета за болест, туку за состојба. Затоа, нарцисоидното растројство на личноста претставува личност која е слабо формирана на почетокот, без целина на сопствен идентитет и цврста основа во себе. Ова нарушување е многу потешко за „рехабилитација“ од невротичните нарушувања, терапијата е долготрајна и често не завршува со целосен успех, туку повеќе со можност за толеранција на проблемот. За успех се смета и кога пациентот делумно ќе стане свесен за своите состојби и ќе почне да ги контролира и толерира. Целосна репарација на личноста и завршување на сите неуспеси во раниот развој се случува поретко. Внатрешниот свет на личноста која страда од нарцисоидно растројство на личноста е прилично празен. Овие луѓе градат лажна слика за себе. Како што во раното детство правеле се за да ја „купат“ мајчината љубов и внимание, така и во зрелата возраст вложуваат многу во таа лажна слика за да не бидат допаднати на другите, прифатени и обожавани од другите.
Нарцисите секогаш имаат идеја за грандиозност. За нив светот е огледало. Тие го перципираат само она што се вклопува во нивната лажна и грандиозна слика, притоа игнорирајќи ги другите аспекти на реалноста. Ако никој не им се восхитува, тие се чувствуваат „скршено“ и целосно празно. Чувствуваат лажна и површна среќа само кога имаат „публика“, а многу не сакаат да ја толерираат осаменоста. На тие луѓе им недостасува автентичност бидејќи не успеале да изградат сопствен идентитет. Искрено не можат да уживаат во ништо. Тие се стремат кон успех, не за да имаат пари, туку да постигнат слава, да ги заведат другите луѓе на восхит. Затоа се склони на разни манипулации. Тие секогаш се трудат да го придобијат вниманието на оние на кои им се восхитуваат, а кога ќе успеат да ги направат нивни „подметници“, почнуваат да ги презираат или, во најмала рака, да бидат крајно незаинтересирани за нив. Тие луѓе немаат длабоки чувства. Тие не се способни да сакаат или мразат. Единствената емоција, многу интензивна и насилна, што ги демне, за да експлодира во моментот кога ќе бидат спречени, е гневот. Нарцисоидниот бес е експлозивен, многу бурен и силен и се јавува како реакција на секое попречување на желбите на нарцисот. Колку повеќе е желбата спречена, толку е посилна експлозијата на гневот. Личноста со нарцисоидно растројство е многу егоцентрична, не може да сочувствува со другите и да сочувствува со состојбата или перспективата на друга личност. Таа е незаинтересирана за ова, бидејќи се чини дека имплицитно се разбира дека другите се средства за задоволување на желбите на нарцисот. Според тоа, другите луѓе не се гледаат како поединци со свои желби и потреби. Нарцисите ги користат другите за да ја пополнат нивната бескрајно тешка внатрешна состојба на празнина. Тие се склони кон хронична досада и бесмисленост, поради што влегуваат во бурни меѓучовечки односи за да почувствуваат живост. Сепак, врските што ги прават, иако бурни, се прилично нестабилни и краткотрајни. Причината лежи во фактот што нарцисот не е во состојба вистински да се поврзе со друга личност, особено затоа што не сака да се грижи за другиот, а и самиот многу се плаши од приврзаност. Стравот од приврзаност е последица на стравот од напуштање, а веќе е опишано дека секоја личност која развила нарцисоидно растројство на личноста во детството доживеала, за нив, трауматично напуштање или отфрлање од мајка си, што ги оставило преплашени и во развој оштетен. Многу е важно да се разбере дека луѓето кои страдаат од нарцисоидно растројство во никој случај не се неуспешни. Напротив, тие се многу често успешни, режисери на големи компании, продуценти на скапи и популарни филмови, честопати многу богати и почитувани луѓе. Тие инвестираат во својата професија бидејќи таа им носи слава. Поентата е дека тие не наоѓаат вистинско задоволство во својата работа, не се посветени на својата работа со посветеност на фанатик, туку постојано се натпреваруваат со другите за да постигнат што е можно поголем успех и со тоа што повеќе симпатии од нивните ” публика“. Како што го опишува Кристофер Лаш, „и покрај сето нивно внатрешно страдање, нарцисистите поседуваат многу од суштинските неопходни за успех во бирократските институции, кои во голема мера се потпираат на манипулирање со меѓучовечките односи, го попречуваат формирањето на длабоки лични приврзаности и во исто време обезбедуваат нарцис со одобрение што му е потребно за да чувствува самопочит.“
Посетете го нашиот центар
Психотерапевт – Данче Пауновска
